وسواس فکری-عملی (OCD)

اختلال وسواس یا همان OCD یکی از انواع اختلالات روانی که زندگی را برای افراد مبتلا بسیار دشوار می‌کند. اختلال وسواس نیز مانند سایر بیماری‌ها مانند افسردگی یا اضطراب در صورت تشخیص به موقع قابل درمان است. بنابراین داشتن اطلاعاتی در مورد آن می‌تواند نقش موثری در تشخیص به هنگام و درمان آن داشته باشد ما از برنامه‌­های تلویزیونی و فیلم­‌ها برداشت­‌های نادرستی نسبت به انواع اختلال روانی به دست می­‌آوریم. فرهنگ عمومی نیز اغلب زندگی با اختلال روانی را ساده می­‌انگارد و یا کاملا اشتباه جلوه می­‌دهد. وسواس فکری-عملی هم از این قاعده مستثنی نیست. دانش و درک بسیاری از افراد نسبت به OCD برداشتی از برنامه‌­های محبوب تلویزیون است؛ درنتیجه، شاید OCD یکی از انواع اختلالات روانی باشد که بیشتر از بقیه، درباره آن اطلاعات نادرست داریم

تعریف وسواس

 

اختلال وسواس فکری-عملی یا اختلال وسواسی-جبری (OCD) که به اختصار وسواس نامیده می‌شود، الگویی از افکار یا ترس‌های ناخواسته (وسواس فکری) است که منجر به رفتاری تکرارشونده (وسواس عملی) می‌شود. این افکار و رفتار در فعالیت‌های روزمره‌ی فرد اختلال ایجاد می‌کنند

هنگامی‌که فرد وسواسی تلاش می‌کند تا جلوی رفتار خود را بگیرد، استرس و اضطرابش افزایش پیدا می‌کند؛ تااینکه برای کاهش اضطراب خود ناچار به انجام رفتار وسواسی می‌شود. این کار، فرد وسواسی را در چرخه‌ی وسواس فکری عملی می‌اندازد

وسواس فکری عملی اغلب موضوعات خاصی دارد؛‌ مثلاً ترس بیش‌ازحد از آلوده شدن به میکروب‌ها. فرد برای رهایی از این وسواس فکری، ممکن است بارها و بارها دستانش را بشوید

 

    فقط درباره تمییزی نیست (OCD)  وسواس فکری-عملی 

برخی به اشتباه فکر می‌کنند که اگر کسی دچار وسواس فکری-عملی باشد، بیش از اندازه تمیز و مرتب است. با این­که بسیاری از وسواس‌­های فکری-عملی به تمیز بودن مربوط است(مثل، شستن بیش از حد دست‌­ها در افرادی که وسواس میکروب دارند)، امابسیاری نیز متفاوت هستند. وسواس فکری در افراد مبتلا به OCD منحصر به فرد است. به‌علاوه، اگر کسی کمی بیشتر از بقیه به مرتب بودن خانه یا آپارتمانش اهمیت می­‌دهد، لزوما به این معنی نیست که وسواس دارد

 

علائم وسواس فکری چیست؟

وسواس‌های فکری شامل افکار تکرارشونده، پایدار و ناخواسته و همچنین تصورات آزاردهنده‌ای است که منجربه اضطراب می‌شوند. شاید تلاش کنید با انجام یک رفتار وسواس‌گونه از شر این افکار خلاص شوید. این افکار وسواسی معمولاً زمانی هجوم می‌آورند که تلاش دارید روی فکر یا کاری متمرکز شوید.

وسواس فکری معمولاً درباره‌ی این موضوعات است:

• ترس از آلودگی یا کثیفی
• داشتن شک و دشواری در تحمل این عدم قطعیت
• اصرار به نظم و تقارن
• افکار تهاجمی یا ترسناک درباره‌ی ازدست‌دادن کنترل و آسیب زدن به خود یا دیگران
• افکار ناخواسته شامل خشونت یا موضوعات جنسی

 

مثال‌هایی از علائم و نشانه‌های وسواس فکری

• ترس از آلوده شدن با لمس اجسام مختلف
• شک درباره‌ی اینکه آیا در را قفل کرده یا گاز را خاموش کرده‌اید.
• استرس زیاد هنگامی که اشیاء طبق نظم یا جهت خاصی نیستند.
• تصاویری از راندن خودرو به داخل جمعیت.
• افکاری درباره‌ی فحاشی یا رفتار نامناسب در جمع
• تصورات جنسی ناخوشایند
• اجتناب از موقعیت‌هایی که منجربه تحریک افکار وسواس‌گونه می‌شوند؛ مانند اجتناب از دست دادن با دیگران.

 

علائم وسواس عملی چیست؟

وسواس عملی شامل رفتارهای تکرارشونده‌ای است که احساس می‌کنید مجبور به انجام آن‌ها هستید. این رفتارهای تکرارشونده قرار است اضطراب ناشی از وسواس فکری شما را کاهش دهند یا جلوی رویدادهای بد را بگیرند. بااین‌حال، وسواس فکری هیچ لذتی برای شما ندارد و ممکن است تنها برای مدتی کوتاه احساس خلاصی از اضطراب به شما دست دهد.

شاید برای خودتان قوانین یا رسوم خاصی بسازید و برای کنترل اضطراب، این رفتارها را انجام دهید. این رفتارهای وسواس‌گونه شدید و افراطی هستند و اغلب در واقعیت مشکل شما را حل نمی‌کنند.

وسواس عملی اغلب حول این موضوعات است:

• شستشو و نظافت
• چک کردن
• شمردن
• منظم کردن
• پیروی از یک روال سختگیرانه
• دنبال تأیید بودن

 

مثال‌های نشانه‌های وسواس عملی

• شستشوی مداوم دست‌ها
• چک کردن چندباره‌ی قفل در
• چک کردن چندباره‌ی اجاق گاز
• شمردن طبق الگوهای خاص
• تکرار بی‌صدای یک کلمه یا عبارت
• چیدن قوطی‌ها در جهت خاص

 

علت وسواس

علت وسواس به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما اضطراب می‌تواند علائم وسواس را تشدید کند. همچنین وسواس در زنان کمی شایع‌تر از مردان است.

برخی از عواملی که ممکن است خطر ابتلا به وسواس را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• ابتلای یکی از والدین، خواهران یا برادران به وسواس
• تفاوت‌های فیزیکی در بخش‌های خاصی از مغز
• تجربه‌ی آسیب روحی
• قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده‌ی جسمی یا جنسی در کودکی
• ابتلا به سایر اختلالات روان؛ مانند اختلال اضطراب، افسردگی، سوءمصرف مواد یا تیک‌های عصبی

 

وسواس فکری-عملی (OCD) قابل درمان است

این اختلال به طرز قابل توجهی روی زندگی بیمار و اطرافیان او تاثیر می­‌گذارد، اما می­‌توان به این افراد کمک کرد. ابتدا باید از نوع خاصی از درمان شناختی-رفتاری به نام تکنیک مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP) و همچنین مصرف دارو بهره گرفت. در ERP، بیمار تحت نظارت متخصص، با عواملی تشدیدکننده‌ی وسواس­‌گونه روبه‌­رو خواهد شد و تلاش می‌­کند که اضطراب خود حین مواجهه با این محرک­‌ها را کاهش دهد تا مجبور به انجام عمل وسواس‌­گونه نشود. استفاده از داروهای مهارکننده­‌ی بازجذب سروتونین (SSRIs) در کنار ERP نیز روشی موثر برای درمان است. تا به امروز حدود سه دهه از تاثیر مثبت این درمان، روی بیماران مبتلا به وسواس فکری-عملی می­‌گذرد.

 

افراد مبتلا به وسواس فکری-عملی می­‌توانند زندگی شادی داشته باشند

حتی برای کسانی که با مصرف دارو راحت نیستند، روش‌­های دیگری برای درمان وجود دارد. بیمار دیگر به خاطر علائمی که دارد از پا در نمی‌­آید و روش‌های مختلفی وجود دارد که موجب می‌شود بیمار بر وسواس خود غلبه کرده و برای داشتن زندگی سالم و لذت­بخش تلاش کند.

 

سخن نهایی

 

اگر فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی خفیف تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است علائم خود به خود بهبود یابد. با این حال، علائم اختلال وسواس فکری شدید یا متوسط بدون درمان، بهبود نمی‌یابند و ممکن است بدتر شوند.

درمان می‌تواند مؤثر باشد، اما باید در نظر داشت که درمان این اختلال یک پروسه مداوم است. به عنوان مثال در صورت درمان و حذف شدن علائم در جوانی در بعضی از افراد ممکن است در سنین کهن‌سالی این علائم دوباره ظاهر شوند.

هر کسی که با هر شدتی دچار اختلال وسواس فکری-عملی است باید ضمن مراجعه به روان‌درمانگر و روان‌پزشک از مراقبت و راهنمایی‌های حرفه‌ای برخوردار شود.

برای درمان اختلال وسواس فکری-عملی می‌توانید از راهنمایی‌های متخصص روان شناس خوب و متخصص روان پزشک خوب کلینیک مدرسه زندگی بهره ببرید. روانشناسان زبده کلینیک مدرسه زندگی با درک نیازهای بیماران مختلف درصدد حل مشکلات آنان میباشند اگر هرکدام از عزیزان شما از اختلال وسواس رنج میبرند میتوانند در مجموعه ما زندگی عادی را تجربه کنند

 

متخصصان :