مرکز مشاوره روانشناسی مدرسه زندگی

استرس کودکان

بیشترِ ما دوست داریم به دورانِ خوشِ کودکی بازگردیم، همان دورانِ بی‌دغدغه، شاد و سرشار از بازی‌های کودکانه. اما انگار فراموش کرده‌ایم که آن دوران زیبا و خوش نیز گاهی با استرس همراه بود. واقعیت این است که کودکان نیز استرس را تجربه می‌کنند. عوامل استرس در کودکان متفاوت است؛ تغییر یا نیاز به تطابق با محیط، شروع فعالیتی جدید، تغییرات و وقایعی نظیر مرگ یا بیماری در خانواده و … ممکن است کودکان را دچار استرس کند و آنها را تحت فشار قرار بدهد. همراه ما باشید، در این مقاله می‌خواهیم علائم استرس در کودکان و راههای درمان آن را بررسی کنیم.

گاهی کودکان درمورد استرس و مشکلات خود مستقیما صحبت نمی‌کنند، در این شرایط والدین وظیفه دارند سر صحبت را باز کنند و دریابند که چه چیزی کودک را آزار می‌دهد. در واقع علی‌رغم سکوت، کودکان میل دارند که والدین به آنها کمک و مشکل‌شان را حل کنند. برای رفع استرس کودک‌تان، ابتدا باید بفهمید که این استرس نتیجه‌ی کدام تغییرات منفی و ناخوشایندِ زندگی اوست. در مواردی استرس در کودکان می‌تواند خوب و مثبت باشد، اما استرس شدید بر شیوه‌ی تفکر، فعالیت و احساسات کودک اثرات مخربی می‌گذارد.

علل استرس و اضطراب در کودکان و نوجوانان

• تغییرات بزرگ در زندگی و خانواده : این عامل می تواند دنیای کوچک کودک را خراب کرده و منجر به سردرگمی و اضطراب آن ها شود. ممکن است با به دنیا آمدن خواهر یا برادر جدید، کودک این فکر را در ذهن خود داشته باشد که آیا دیگر پدر و مادر او را دوست نداشته و یا آن بچه جدید را از او بیش تر دوست دارند، که این خود نوعی حسادت است. مرگ در خانواده نیز می تواند سبب غم و اندوه شود و همین مساله می تواند ترس از دست دادن عزیزان را بعد از آن به همراه بیاورد که این خود باعث استرس می شود. در نوجوانان نیز، شرایطی چون اختلافات زناشویی بین پدر و مادر، روابط سست میان سایر اعضای خانواده، از عوامل استرس زا هستند.
• فشارهای آموزشی : فشار تحصیلی در مدرسه برای کودکان و نوجوانانی مثل کنکور برای نوجوانان، ترس از کم گرفتن نمره در امتحان، پاسخ غلط دادن به پرسش ها و … بسیار زیاد بوده و همین امر باعث استرس و اضطراب در آن ها می شود.
• استرس ناشی از تغییرات جسمانی در نوجوانان : یکی از عوامل استرس در نوجوانان، تغییرات احساسی و جسمانی است که زمان بلوغ اتفاق می افتد. نوجوان متوجه اینکه در بدنش چه اتفاقی دارد می افتد، نمی شود و دلیل این تغییرات خود را نمی‌شناسد. فشار جسمانی بیش از حد نیز نوجوان را خسته و از نظر روحی و روانی دچار استرس می‌کند.
• بی ثباتی والدین : اختلافات خانوادگی، مشکلات مالی و همچنین هیجان های افراد خانواده به خصوص پدر و مادر، باعث می شود که کودکان و نوجوانان با دیدن چنین مشکلاتی بخواهند کاری انجام داده و به خانواده خود کمک کنند، اما متوجه این موضوع می شوند که نمی توانند کاری بکنند و همین باعث سردرگمی آن ها می شود.
• فعالیت های زیاد و شلوغ : رفتن به کلاس های متعدد، فراگیری چند حرفه به صورت همزمان که تمرکز آن ها را از بین می برد، باعث استرس و فشار زیاد روی کودکان و نوجوانان می گردد. به همین دلیل باید میان فعالیت ها، تایم استراحت برای کودکان وجود داشته باشد.
• روابط احساسی و عاشقانه : در مقطع راهنمایی و دبیرستان (پایه ششم به بعد)، نوجوانان دوست دارند با جنس مخالف ارتباط برقرار کنند که این مساله، فکر و دل‌مشغولی به همراه می آورد که در این سن بسیار چالش‌برانگیز است..
• فوبیا و ترس : کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان نیز می توانند در مواجهه با حوادث یا مشکلات، دچار ترس شوند. فوبیا می تواند شامل ترس از ارتفاع و پرواز و … باشد.
• وسواس : وسواس در افکار و کارهایی مثل شستن مداوم دست،چک کردن مداوم و… است که کنترل کردن آن ها بسیار دشوار بوده و باعث آزار فرد می شود.
• کم بودن اعتماد و عزت‌ نفس : برخی از کودکان و نوجوانان، همیشه حس می کنند که نمی توانند کاری که به آن ها محول شده است را انجام دهند و یا فکر می کنند قابلیت و ظرفیت انجام آن کار را ندارند. همچنین نوجوانان همیشه پرسش هایی راجع به تغییرات احساسی و جسمانی خود داشته و دچار تردید درباره خودشان می شوند. این ها نیز از عوامل استرس زا هستند.
• رقابت های ناسالم حتی با خواهر و برادرهای خود

 

چگونگی مدیریت استرس

• رژیم غذایی سالم : مصرف سبزی، میوه، لبنیات و انواع پروتئین ها، توت، شکلات، گوشت بوقلمون و شیر و … . پرهیز و کاهش استفاده از فست فودها و تنقلاتی همچون بستنی، پفک و … .
• صحبت مسالمت آمیز والدین با فرزندان خود : والدین باید به گونه ای رفتار کنند تا فرزندانشان بتوانند از مشکلات و نگرانی هایی که دارند، به راحتی صحبت کنند. والدین نیز باید با دقت به حرف های آن ها گوش کرده تا راه حل های خوبی برای کم کردن و یا از بین بردن استرس به آن ها ارائه دهند.
• انجام کارهای شادی آور : مثل گوش دادن به موزیک، تماشای فیلم و … برای نوجوانان. بازی با فرزندان ، تماشای کارتون مورد علاقه و … برای کودکان.
• داشتن خواب کافی
• انجام فعالیت های ورزشی : مثل پیاده روی، دویدن و یا رفتن به باشگاه ورزشی
• کمک والدین در مثبت اندیشی و دوری از افکار منفی
• کمک گرفتن از یک روانشن